Cùng Vũ Đồ Thờ Tìm Hiểu Nhà Thờ Họ Nguyễn Đại Tôn Xã Sơn Đồng .

Mục Lục

Cùng Vũ Đồ Thờ Tìm Hiểu Nhà Thờ Họ Nguyễn Đại Tôn Xã Sơn Đồng .

Nhà Thờ Họ Nguyễn Đại Tôn thuộc Thôn Đông , xã Sơn Đồng, huyện Hoài Đức, Hà Nội.

Nhà thờ thôn Ngoại, Sơn Đồng, vốn thuộc tổng Sơn Đồng, huyện Đan Phượng, phủ Quốc Oai, trấn Sơn Tây, sau đổi sang huyện Hoài Đức.

Nhà từ đường xây hàng trăm năm trước, có khuôn viên rộng đến 3.000m2 ở xã Sơn Đồng (Hoài Đức, Hà Nội) chứa nhiều cổ vật, được cả dòng họ nhiều đời bảo vệ.

Ngôi nhà từ đường của dòng họ Nguyễn Viết ở làng Sơn Đồng (Hoài Đức, Hà Nội) là Di tích lịch sử cấp Quốc gia, được xây dựng từ 300 năm trước.

Lịch Sử Nhà Thờ Họ Nguyễn Đại Tôn Xã Sơn Đồng .

Cả xã Sơn Đồng có khoảng 40 dòng họ cùng sinh sống, riêng họ Nguyễn Đại tôn có trên 1.400 suất định, chiếm 2/3 dân số cả xã.

Theo gia phả thì cụ tổ thứ nhất sinh vào cuối thời Trần, con cháu nhiều đời làm quan.

Cụ tổ thứ 7 là Tuy Phúc Nguyễn Văn Quảng (1613 – 1668), đỗ Tiến sĩ khoa Canh Thìn (1640), làm Tế tửu Quốc Tử Giám, Hữu thị lang bộ Công.

Cụ sinh được 5 người con trai trong đó có hoàng giáp Nguyễn Viết Thứ (1644 – 1692) và 3 người con gái.

Từ đây phân ra thành 5 chi.

Cụ Thứ lại tách ra làm 5 nhánh thể hiện ở chữ đệm: Viết, Trung, Kim, Bá và không có chữ đệm.

Do tình hình phát triển trên, cả dòng họ Nguyễn có một nhà thờ để giỗ các tổ thuộc 7 đời đầu, 4 chi thứ đều có nhà thờ riêng để sinh hoạt và giỗ chi.

Nhà thờ Nguyễn Viết là ngôi nhà do chi cụ Nguyễn Viết Thứ trông nom.

Cổng tam quan vào từ đường của dòng họ Nguyễn Viết. Cổng ở giữa chỉ dành cho bậc có chức sắc trong họ đi qua. Các thành viên khác sẽ đi sang 2 cổng phụ bên cạnh. Đây là nguyên tắc được truyền qua nhiều thế hệ, đến nay vẫn được con cháu thực hiện nghiêm ngặt.

Kiến Trúc Nhà Thờ Họ Nguyễn Đại Tôn Xã Sơn Đồng .

Nhà thờ ở giữa làng, cổng vào từ sân vườn phía bắc, nhưng từ sân vườn lên lại qua chiếc cổng cổ ở phía tây của vườn, tức phía đông của sân, để từ đây qua sân tiến thẳng vào gian giữa khu nhà thờ.

Cổng cổ chỉ có một gian với hai vì trên 3 hàng chân cột, chiếc cột cái vươn thẳng lên nóc, gần đỉnh có con xuyên giang ngang ra đỡ bụng hai kẻ, dưới một chút là con xà xuyên qua cột cái để nối với hai đầu cột quân, mỗi bên mái có 7 chiếc hoành.

Đây là kiểu nhà đơn giản và thường gắn với một công trình phụ nào đó.

Kiến trúc chính của nhà thờ gồm 2 toà ngang nằm song song với nhau theo kiểu chữ “nhị” gồm 5 gian trên 4 hàng chân cột, các bộ vì làm theo kiểu “chồng rường”.

Nghệ thuật trang trí đơn giản, chỉ có guột mẫu trên các kẻ.

Nhà thờ mới được dòng họ tu sửa vào những năm cuối của thế kỷ trước nhưng vẫn giữ nguyên hình dáng ban đầu.

Toà phía sau là cung thờ với 6 khám thờ ứng với việc thờ các thế hệ khác nhau.

Hoành phi: “Nguyễn tộc từ đường” được làm năm Tự Đức thứ 31 (1878) thể hiện niềm tự hào một dòng họ khoa bảng, chiếc hương án cổ chạm rồng mây thế kỷ XVIII, đối tượng hươu đẹp, tương truyền do Trung Quốc tặng cụ Nguyễn Viết Thứ khi cụ đi sứ.

Đặc biệt là chiếc đòn võng 8 người khiêng được trang trí mây đao lửa rất tỉ mỉ do triều đình ban tặng cụ Nguyễn Viết Thứ còn lưu giữ được đến ngày nay.

Ông Nguyễn Viết Thắng – người trực tiếp trông coi cho biết, nhà từ đường được xây dựng cách đây 300 năm, gắn liền với sự nghiệp và cuộc đời của Thượng thư Nguyễn Viết Thứ (đời thứ 8 của dòng họ Nguyễn Viết ở Sơn Đồng. Hiện, dòng họ đã đến đời thứ 23).

Cụ Nguyễn Viết Thứ (1644 – 1692) đỗ Đệ nhị giáp Tiến sĩ (Hoàng giáp) khoa Giáp Thân khi cụ mới 20 tuổi.

Năm cụ 32 tuổi lại trúng khoa Bính Thìn, được tặng Đông các Đại học sĩ, từng lĩnh mệnh đi sứ nhà Thanh Trung Quốc.

Cụ trải nhiều chức quan trọng trong triều ngoài trấn, trong đó phần nhiều cụ giữ các chức Thượng thư bộ Hình, Tham tụng, và luôn tỏ rõ là một vị quan thanh liêm, chính trực, có tài thao lược, được nhân dân và triều đình kính trọng.

Nhà thờ đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1986./.

Hoành phi, câu đối và bức thiều châu đều dát vàng. Đây là các sản phẩm đặc trưng của làng nghề Sơn Đồng, do các nghệ nhân chế tác.

Làng nghề Sơn Đồng, huyện Hoài Đức là một trong số ít làng nghề ở Hà Nội cho đến nay vẫn còn giữ được vẻ mộc mạc, dân giã của vùng quê Bắc Bộ.

Trong làng hiện vẫn còn nhiều ngôi nhà cổ.

Đây cũng được gọi là làng khoa bảng, với 8 tiến sĩ và hàng trăm cử nhân đỗ đạt trong các triều đại phong kiến.

Nhiều hiện vật trong từ đường được giữ nguyên vẹn suốt hàng trăm năm. Trong đó nhiều cổ vật có niên đại từ thời Lê Trung Hưng. Tất cả cột chống, xà ngang… làm từ gỗ lim, bền vững suốt mấy trăm năm.

Bên trong là ngôi từ đường làm bằng gỗ lim nguyên khối, cùng hệ thống cột, kèo được sơn son thếp vàng đẹp mắt.

Một đạo sắc phong của vua ban cho Thượng thư Nguyễn Viết Thứ (1644-1692) treo trang trọng trong gian tiếp khách.

Thượng thư Nguyễn Viết Thứ có kiến thức uyên bác, giỏi về địa lý nên khi xây dựng nhà từ đường rất chú trọng đến kiến trúc, phong thủy.

Khu nhà được dựng theo lối kiến trúc: Tiền tế, hậu cung – tức bên ngoài là gian tiếp khách, bên trong là cung, phục vụ cho thờ tự. Hai gian có hệ thống cột đối xứng nhau. Thân cột chạm khắc vân mây và hình rồng uốn lượn.

Nếu như gian tiếp khách không có cửa, gian hậu cung lại được làm hệ thống cửa bức bàn, phần trên trổ họa tiết. Mỗi bộ cửa gồm 4 cánh có thể tháo rời. Khi lễ tế, dòng họ Nguyễn Viết sẽ trải thảm đỏ từ ngoài vào trong gian này. Hậu cung chỉ mở vào những ngày quan trọng.

Bộ ban thờ và hai con hươu cổ bằng loại gỗ quý hiếm, có mùi thơm đặc trưng. Theo tư liệu của dòng họ, hai con hươu là món quà của vua nhà Thanh tặng Thượng thư Nguyễn Viết Thứ trong một lần đi sứ.

Nơi các cụ cao niên, có chức sắc ngồi họp bàn, nghị sự công việc cho dòng họ. Hoặc vào những dịp giỗ Tổ, chỉ các cụ có vai vế mới được ngồi ăn ở đây.

Lối cửa phụ vào nhà từ đường được chủ nhân trồng giàn hoa tigôn, lấy bóng râm che nắng vào những ngày hè oi ả.

Hàng rào nhuốm màu thời gian bao quanh khuôn viên nhà cổ. Ông Thắng thông tin, việc cơi nới, sửa chữa nhà từ đường đều được làm theo nguyên tắc và quy định của pháp luật về bảo tồn Di tích lịch sử – văn hóa. Các hạng mục được con cháu bàn bạc rồi làm đề xuất trình lên cơ quan có thẩm quyền.

Bà Nghiêm Thị Dần (83 tuổi), dâu trưởng đời thứ 19 của dòng họ cho hay: “Nhiều năm nay, nhà từ đường của chúng tôi trở thành địa điểm thăm quan du lịch của các đoàn khách yêu văn hóa cổ truyền. Dòng họ Nguyễn Viết thay nhau bảo vệ, giữ gìn các hiện vật nhằm mục đích lưu lại những giá trị văn hóa cho các thế hệ. Đồng thời nhắc nhở con cháu 3 việc. Thứ nhất: Noi gương, tiếp tục truyền thống học tập như các cụ đời trước. Thứ 2: Thể hiện tinh thần đoàn kết của dòng tộc. Thứ 3: Song song với học tập, mọi người cùng lưu giữ và phát triển nghề cổ truyền cha ông để lại.

Tên cụ Nguyễn Viết Thứ có trong văn bia Tiến sĩ tại Văn miếu Quốc Tử Giám. Con cháu chụp ảnh, trưng bày ở nhà từ đường để giới thiệu đến du khách về truyền thống của dòng tộc.

Nhà thờ dòng họ Nguyễn làng Sơn Đồng được xây dựng trên nền đất của tổ tiên để lại từ hàng trăm năm trước.

Các hạng mục bên trong công trình bao gồm, từ đường và khu nhà ở được xây dựng cách đây 300 năm, gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của Thượng thư Nguyễn Viết Thứ (đời thứ 8).

Cổng tam quan để vào từ đường của dòng họ Nguyễn Viết được dựng cách đây 300 năm vẫn còn nguyên vẹn. Theo quy tắc trong họ, cổng ở giữa luôn được mở, nhưng chỉ dành cho bậc lão niên, có chức sắc trong họ đi qua. Mọi thành viên khác sẽ phải đi 2 cổng bên cạnh.

Ở hai bên hông là nhà tả vu và hữu vu được sử dụng làm nơi chuẩn bị đồ lễ, đồ cúng.

Nằm ở trung tâm là căn từ đường năm gian hai chái, được làm hoàn toàn từ gỗ lim cổ thụ, có cột cao tới 2,5 m. Hệ thống cột, kèo, xà, đấu củng đều được chạm khắc tinh xảo và sơn son thếp vàng, rất giống với kiểu trang trí đình, đền truyền thống của người Việt.

Phần mái được lợp ngói âm dương. Trên đỉnh được chạm khắc hình lưỡng long chầu nguyệt và gắn các mảnh gốm vô cùng tinh xảo.

Đặc biệt, phần mặt tiền từ đường có đôi câu đối bằng chữ Nôm do Giáo sư Vũ Khiêu tặng trong một lần đến thăm từ đường dòng họ Nguyễn Viết.

Theo ông Nguyễn Viết Thắng, người trông coi nhà thờ họ Nguyễn Viết, hiện nay, bên trong từ đường vẫn còn giữ được nhiều cổ vật, có niên đại từ thời Lê Trung Hưng.

Trong đó, có hàng chục đạo sắc phong qua các triều đại, cuốn gia phả có từ 600 năm trước và nhiều câu đối, hoành phi có niên đại từ 100 – 300 năm trước.

Một bản sắc phong (bản sao) được trưng bày trong từ đường.

Quý giá nhất theo ông Thanh là đôi hươu bằng gỗ 300 tuổi. Theo ghi chép đây là quà của vua nhà Thanh tặng Thượng thư Nguyễn Viết Thứ trong một lần đi sứ.

Sau 300 năm tồn tại, toàn bộ hạng mục trong nhà đều gần như vẫn còn nguyên vẹn.

Theo lời kể của ông Thắng, trải qua nhiều thăng trầm, biến động của lịch sử thậm chí, đã có lúc làng Sơn Đồng bị giặc dã thiêu trụi, song ngôi nhà gần như không bị ảnh hưởng.

Trong suốt những năm tháng qua, những thế hệ con cháu trong dòng họ thay phiên nhau giữ gìn, coi sóc công trình cổ.

Các hạng mục kiến trúc đồ đạc bên trong được giữ gìn cẩn thận.

“Tất cả con cháu, thế hệ sau phải tuân theo quy định của dòng họ, là giữ gìn từ đường nguyên vẹn nhất. Chúng tôi thống nhất việc sửa sang, cơi nơi công trình đều phải được sự đồng ý của dòng tộc”, ông Nguyễn Viết Thắng nói.