Tin Tức Mới
Chùa Một Cột: Giới thiệu, lịch sử, kiến trúc, thời gian xây dựng
Chùa Một Cột từ lâu đã nổi tiếng với kiến trúc độc đáo nhất tại Châu Á. Hơn nữa đây còn biểu tượng văn hoá và điểm đến tâm linh ở Thủ đô Hà Nội. Với vẻ đẹp kiến trúc cổ kính cùng những giá trị về mặt lịch sử, ngôi chùa này sẽ mang đến cho bạn một cái nhìn trực quan, hấp dẫn về văn hoá Phật Giáo Việt Nam
Vậy bạn đã biết về nguồn gốc lịch sử và kiến trúc chùa Một Cột bắt nguồn từ đâu chưa? Chùa được xây dựng vào thời nào? Năm xây dựng bao nhiêu? Sau đây hãy cùng Đồ Thờ Hưng Vũ khám phá nhé!
Hãy cùng Đồ Thờ Hưng Vũ tìm hiểu về chùa Một Cột nha các bạn.
Giới thiệu về Chùa Một Cột
Chùa Một Cột có tên ban đầu là Liên Hoa Đài (蓮花臺) tức là Đài Hoa Sen với lối kiến trúc độc đáo: một điện thờ đặt trên một cột trụ duy nhất. Liên Hoa Đài là công trình nổi tiếng nhất nằm trong quần thể kiến trúc Chùa Diên Hựu (延祐寺), có nghĩa là ngôi chùa “Phúc lành dài lâu”.
Từ khi xây dựng cho đến nay, ngôi chùa đã được gìn giữ và trải qua nhiều đợt trùng tu lớn nhất là đợt trùng tu năm 1954 khi bị Pháp cho nổ.
Đây là một công trình kiến trúc sáng tạo kết hợp không gian kiến trúc có nhịp điệu cao thấp, gồm các điêu khắc, hội họa, chạm vẽ hành lang, mặt nước là biểu tượng văn hóa, nghệ thuật cao, tính dân tộc đậm nét.
Không những được đánh giá là ngôi chùa có kiến trúc nghệ thuật độc nhất ở Việt Nam, chùa Một Cột còn là một điểm đến tâm linh, biểu tượng văn hóa ngàn năm của thủ đô Hà Nội.Vào năm 2012, Chùa Một Cột được Tổ Chức Kỷ lục Châu Á xác lập kỷ lục là “Ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất”.
Chùa Một Cột xây dựng vào thời nào
Chùa Một Cột nguyên bản được xây dựng vào thời Lý đời vua Lý Thái Tông
Chùa Một Cột xây dựng năm nào?
Chùa Một Cột thời Lý có tên là Diên Hựu Tự được xây dựng vào mùa đông năm 1049 và hoàn thiện vào năm 1105 thời vua Lý Nhân Tông, hiện nay Diên Hựu Tự thời Lý đã không còn.
Công trình Liên Hoa Đài hiện tại nằm ở Hà Nội là một phiên bản được chỉnh sửa nhiều lần qua các thời kỳ, bị Pháp phá huỷ khi rút khỏi Hà Nội ngày 11/9/1954 và được dựng lại năm 1955 bởi kiến trúc sư Nguyễn Bá Lăng theo kiến trúc để lại từ thời Nguyễn. Đây là ngôi chùa có kiến trúc độc đáo ở Việt Nam
Địa chỉ Chùa Một Cột
Địa chỉ Chùa Một Cột nằm trên phố Chùa Một Cột, phường Đội Cấn, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội
Vị trí chùa Một Cột
Lịch sử Chùa Một Cột
Chùa Một Cột đã trải qua nhiều đời vua khác nhau. Với mỗi đời vua thì lại có các dấu mốc lịch sử như:
Chùa Một Cột vào thời Lý
Chùa Diên Hựu được vua Lý Thái Tông cho khởi công xây dựng vào mùa đông tháng mười (âm lịch) năm Kỷ Sửu 1049, niên hiệu Sùng Hưng Đại Bảo thứ nhất.
Truyền thuyết kể lại rằng, chùa được xây dựng theo giấc mơ của vua Lý Thái Tông (1028-1054) và theo gợi ý thiết kế của nhà sư Thiền Tuệ. Vào năm 1049, vua đã mơ thấy được Phật bà Quan Âm ngồi trên tòa sen dắt vua lên tòa.
Khi tỉnh dậy, nhà vua kể chuyện đó lại với bày tôi và được nhà sư Thiền Tuệ khuyên dựng chùa, dựng cột gỗ Lim như trong chiêm bao, làm tòa sen của Phật bà Quan Âm đặt trên cột như đã thấy trong mộng và cho các nhà sư đi vòng quanh tụng kinh cầu kéo dài sự phù hộ, vì thế chùa mang tên Diên Hựu.
Vào thời vua Lý Nhân Tông, chùa Diên Hựu được sửa và hoàn thiện:
“Ất Dậu, /Long Phù/ năm thứ 5 (1105), Tống Sùng Ninh năm thứ 4. […] Bấy giờ vua sửa lại chùa Diên Hựu đẹp hơn cũ, đào hồ Liên Hoa Đài, gọi là hồ Linh Chiểu. Ngoài hồ có hành lang chạm vẽ chạy chung quanh, ngoài hành lang lại đào hồ gọi là hồ Bích Trì, đều bắc cầu vồng để đi qua. Trước sân chùa xây bảo tháp.”
Văn bia tháp Sùng thiện diên linh (chùa Đọi, Hà Nam), năm 1121 viết:
“Do lòng sùng kính đức Phật và dốc lòng mộ đạo nhân quả (đạo Phật) nên hướng về vườn Tây Cấm nổi danh (ngôi vườn ở phía tây cấm thành Thăng Long đời Lý) mà xây ngôi chùa sáng Diên Hựu theo dấu vết chế độ cũ, cùng với ý mưu mới của nhà vua (ý nói: theo dấu vết lề lối xây dựng chùa đời Lý Thánh Tông, có thêm ý mới của Lý Nhân Tông mà chữa lại chùa đẹp hơn trước)”.
Hằng năm cứ đến ngày 8 tháng 4 âm lịch, vua lại tới chùa làm lễ tắm Phật. Các nhà sư và nhân dân khắp Kinh thành Thăng Long cùng dự lễ. Sau lễ tắm Phật là lễ phóng sinh, vua đứng trên một đài cao trước chùa thả một con chim bay đi, rồi nhân dân cùng tung chim bay theo trong tiếng reo vui của một ngày hội lớn
Chùa Một Cột thời Trần – Lê – Nguyễn
Đến thời nhà Trần, chùa đã không phải là ngôi chùa nhà Lý nữa vì sách cũ đã ghi: Năm 1249, “…mùa xuân, tháng giêng, sửa lại chùa Diên Hựu, xuống chiếu vẫn làm ở nền cũ…”.
Theo cuốn Hà Nội-di tích lịch sử và danh thắng, nhóm các nhà sử học Đinh Xuân Lâm, Doãn Đoan Trinh, Dương Trung Quốc, Nguyễn Quang Ân, Nguyễn Thanh Mai, Đàm Tái Hưng tiến hành nghiên cứu văn bia dựng tại chùa năm Cảnh Trị thứ 3 (1665) đời vua Lê Huyền Tông do Tỳ khưu Lê Tất Đạt khắc ghi, thì thấy rằng: tại vị trí chùa Một Cột ngày nay, vào thời nhà Đường (năm Hàm Thống thứ nhất) một cột đá trên có ngôi lầu ngọc (với tượng Phật Quan Âm ở trong) đã được dựng giữa một hồ nước vuông. Vua Lý Thái Tông thường đến cầu nguyện, khi được hoàng tử nối dõi liền tu sửa lại thành chùa, xây thêm một ngôi chùa bên cạnh chùa Một Cột (cách 10 m về phía Tây Nam) và đặt tên cả quần thể chùa này là Diên Hựu tự (với nghĩa là “phúc lành dài lâu”).
Đến thời Lê Trung Hưng, chùa Diên Hựu và Liên Hoa Đài đã xuống cấp trầm trọng:
Từ trung hưng đến nay, ao sen hoang tàn, hành lang đổ nát, chỉ còn cây cột, trên đỉnh cột có tòa lầu nhỏ, trong thờ tượng Phật Quan Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn, phía trước có bắc cây cầu vồng lợp mái cong. Ngôi tiền điện phía nam ao lợp bằng tranh tre. Năm Ất Sửu niên hiệu Gia Long (1805), đắp thành Thăng Long, cây cầu vồng bị triệt bỏ, cảnh chùa càng thêm hoang phế. Dân cư tương truyền, bùn đất trong ao lẫn vô số kể kim sắt…, người ta cho là nơi Cao Biền trấn yểm.
Thời Nguyễn, chùa Một Cột được trùng tu vào khoảng những năm 1840-1850 và vào năm 1922
Chùa Một Cột sau năm 1954
Năm 1954, quân đội Viễn chinh Pháp trước khi rút khỏi Hà Nội đã cho đặt mìn để phá chùa Một Cột. Báo Tia Sáng ngày 10 tháng 9 năm 1954 đưa tin “…, chùa Một Cột di tích liệt hạng của Hà Thành đã sụp đổ sau một tiếng nổ long trời lở đất…”
Sau khi tiếp quản thủ đô, Bộ Văn hóa Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã tiến hành trùng tu lớn chùa Một Cột (chùa Diên Hựu), xây dựng lại chùa Một Cột theo kiến trúc cũ. Chùa Một cột chúng ta thấy hiện nay được sửa chữa lại năm 1955 do Kiến trúc sư Nguyễn Bá Lăng đảm nhiệm
Kiến trúc chùa Một Cột
Kiến trúc chùa Một Cột vô cùng độc đáo. Ngày nay, khi tới tham quan chùa Một Cột, du khách có thể dễ dàng nhìn thấy cổng Tam quan với bức hoành phi khắc 3 chữ “Diên Hựu Tự”.
Tổng quan kiến trúc
Chùa Một Cột thực chất một quần thể kiến trúc bao gồm các công trình nhỏ khác nhau xen lẫn trong khuôn viên của chùa.
- Liên hoa đài: Đây chính là điểm nhấn chính vô cùng độc đáo đại diện cho toàn bộ quần thể chính là Liên Hoa Đài. Ngôi chùa có diện tích 3x3m, được xây dựng trên một cột đá đặt tại trung tâm một ao sen như hình tượng bông hoa sen chớm nở trên mặt hồ.
- Cổng Tam Quan: Khi đến chùa Một Cột, nơi đầu tiên bạn sẽ đặt chân tới là Cổng Tam Quan. Thực chất, đây là công trình mở rộng được xây dựng những năm gần đây để phục vụ việc thờ cúng trong những ngày rằm, lễ Tết.
- Cây bồ đề có ý nghĩa đặc biệt: Cây bồ đề trong khuôn viên của chùa là món quà đặc biệt do đích thân Tổng thống Ấn Độ tặng Chủ tịch Hồ Chí Minh trong một lần ghé thăm đất nước.
- Bậc thang lên chính điện: Để lên được ngôi chính điện Liên Hoa Đài, bạn sẽ bước qua 13 bậc thang với chiều rộng 1,4m. Những bậc thang được xây dựng từ rất lâu và vẫn giữ nguyên được vẻ cổ kính của phong cách kiến trúc thời nhà Lý.
- Bàn thờ Quan Thế Âm Bồ Tát: Bàn thờ được đặt ở vị trí chính giữa của Liên Hoa Đài. Tượng Phật Quan Âm được sơn son thếp vàng, đặt trên một bông sen bằng gỗ, xung quanh là những đồ thờ cúng đặt chính giữa của gian thờ.
Kiến trúc chùa Một Cột nguyên bản
Nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vĩ trong bài nghiên cứu năm 1999 đã đưa ra các dẫn chứng chứng minh: lối kiến trúc một cột tương đồng với kiến trúc từng tồn tại trên cột đá chùa Dạm. Năm 2013, theo nghiên cứu của Tiến sĩ Trần Trọng Dương: “toàn bộ chùa Diên Hựu được thiết kế theo đồ hình mandala mô phỏng một tiểu vũ trụ trong thế giới quan Phật giáo.” Trong đó, “Liên hoa đài ở chùa Diên Hựu là một “bông sen nghệ thuật khổng lồ” (chữ dùng của Chu Quang Trứ).
Theo một số nhà nghiên cứu, lối kiến trúc một cột có từ trước đời nhà Lý. Ở Hoa Lư, Ninh Bình trong ngôi chùa Nhất Trụ mà con gái vua Đinh Tiên Hoàng tu hành, có một cây cột đá cao, tám cạnh, khắc bài kinh Lăng Nghiêm, đề niên hiệu thời Lê Hoàn (981 – 1005). Phía trên cột là tòa sen chạm. Năm Long Thụy Thái Bình thứ năm đời Lý Thánh Tông (1058) có xây điện Linh Quang ở Thăng Long, phía trước điện dựng lầu chuông, một cột tám cạnh hình bông sen.
Kế thừa các thành quả nghiên cứu sau hơn 20 năm, ngày 10/10/2020, nhóm các nhà nghiên cứu, kiến trúc sư và họa sĩ – SEN Heritage đã tổ chức tọa đàm đưa ra một phương án tái lập kiến trúc nguyên bản của chùa Diên Hựu, trong đó trung tâm là kiến trúc hoa sen một cột sáu cạnh đời Lý (độc trụ lục giác liên hoa lâu – theo “Việt sử lược”) của Liên Hoa Đài bằng hình ảnh 3D và công nghệ thực tế ảo. Buổi tọa đàm có sự góp mặt của giới chuyên môn như nhà sử học Dương Trung Quốc, nhà nghiên cứu Nguyễn Hùng Vĩ, Tiến sĩ Trần Trọng Dương,… và giới báo chí.
Kiến trúc chùa Một Cột dựng lại năm 1955
Thực dân Pháp trước khi rút khỏi Hà Nội đã cho nổ mìn phá chùa. Tuy nhiên, chùa đã được trùng tu bởi kiến trúc sư Nguyễn Bá Lăng theo kiến trúc để lại thời Nguyễn. Chùa Một Cột hiện nay bao gồm đài Liên Hoa hình vuông, chiều dài mỗi cạnh 3 m, mái cong, dựng trên cột cao 4 m (không kể phần chìm dưới đất), đường kính 1,2 m có cột đá là 2 khúc chồng lên nhau thành một khối. Tầng trên của cột là hệ thống những đòn gỗ làm giá đỡ cho ngôi đài ở trên. Đài Liên Hoa có mái ngói, bốn góc uốn cong, trên có Lưỡng long chầu nguyệt. Trong quan niệm người Việt, rồng luôn là con vật linh thiêng, biểu tượng cho quyền uy, sức mạnh. Và hình ảnh “Lưỡng long chầu nguyệt” trên các mái đình đền, chùa chiền không chỉ biểu tượng cho sức mạnh thần thánh mà còn ẩn trong đó những giá trị nhân văn, phản chiếu trí tuệ, ước vọng của con người và nền văn minh cổ xưa.
Ngày nay không có những cánh sen trên cột đá như đã nói đến trong bia văn thời nhà Lý, nhưng ngôi chùa dựng trên cột vươn lên khỏi mặt nước vẫn là kiến trúc độc đáo, gợi hình tượng một bông sen vươn thẳng lên khỏi ao. Ao được bao bọc bởi hàng lan can làm bằng những viên gạch sành tráng men xanh. Kiến trúc chùa xây dựng gần với kiến trúc còn để lại thời Nguyễn.
Cạnh chùa Một Cột ngày nay còn có một ngôi chùa có cổng tam quan, với bức hoành phi ba chữ “Diên Hựu tự”, nguyên là công trình được dựng lần đầu tiên năm 1049, để mở rộng quy mô cho chùa Một Cột trong việc thờ cúng, tụng kinh Phật và sinh hoạt của các tăng ni (trong quần thể chùa Diên Hựu lúc đó).
Trong vườn chùa hiện có một cây bồ đề xum xuê từ đất Phật, do Tổng thống Ấn Độ Rajendra Prasad tặng nhân dịp Chủ tịch Hồ Chí Minh qua thăm Ấn Độ năm 1958.
Ngày nay, chùa Một Cột là một trong những điểm tham quan du lịch được rất nhiều du khách ghé thăm khi đặt chân đến Hà Nội.
Chùa Một Cột cũng đã được công nhận là ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất Châu Á.
Biểu tượng chùa Một Cột
Chùa Một Cột đã được chọn làm một trong những biểu tượng của thủ đô Hà Nội, ngoài ra biểu tượng chùa Một Cột còn được thấy ở mặt sau đồng tiền kim loại 5000 đồng của Việt Nam. Tại thành phố Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh cũng có một phiên bản chùa Một Cột.
Ngoài ra, tại thủ đô Moskva của Nga cũng có một phiên bản chùa Một Cột được xây lắp tại Tổ hợp Trung tâm Văn hóa – Thương mại và Khách sạn “Hà Nội – Matxcova”.Chùa còn là biểu tượng cao quý thoát tục của con người Việt Nam.
Thông tin khác về chùa Một Cột
Chùa Một Cột là một trong những biểu tượng trong văn hóa và lịch sử Việt Nam:
Chùa Một Cột trong thơ ca
Thiền sư Huyền Quang (1254-1334) có một bài thơ về chùa Một Cột như sau:
延祐寺
上方秋夜一鐘闌 (蘭)
月色如波楓樹丹
鴟吻倒眠方鏡冷
塔光雙峙玉尖寒
萬緣不擾城遮俗
半點無憂眼放寬
參透是非平等相
魔宮佛國好生觀
Diên Hựu tự
Thượng phương thu dạ nhất chung lan
Nguyệt sắc như ba phong thụ đan
Si vẫn đảo miên phương kính lãnh
Tháp quang song trĩ ngọc tiêm hàn
Vạn duyên bất nhiễu thành giá tục
Bán điểm vô ưu nhãn phóng khoan
Tham thấu thị phi bình đẳng tướng
Ma cung Phật quốc hảo sinh quan
Chùa Diên Hựu (Nguyễn Huệ Chi dịch)
Đêm thu chùa thoảng tiếng chuông tàn
Phong đỏ, trăng ngời, sóng nguyệt lan
In ngược hình chim, gương nước lạnh
Sẫm đôi bóng tháp, ngón tiên hàn.
Muôn duyên chẳng vướng: xa trần tục
Một mảy nào lo: rộng nhãn quan
Thấu hiểu thị phi đều thế cả
Dầu ma dầu Phật, chốn nào hơn?
Di tích Quốc gia
Chùa Một Cột ngày nay cùng chùa Diên Hựu hiện đại (tức là quần thể chùa Diên Hựu xưa) được công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia đợt đầu tiên năm 1962
Kỷ lục
Ngày 4 tháng 5 năm 2006, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam đã xác lập chùa là “Kỷ lục Việt Nam” và đề cử đến Tổ chức Kỷ lục châu Á. Sau thời gian thẩm định để xác lập, ngày 10 tháng 10 năm 2012, tại Faridabad (Ấn Độ), Tổ chức Kỷ lục châu Á đã xác lập kỷ lục châu Á: “Ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất” cho chùa Một Cột
Tham quan chùa Một Cột
Vì nằm trong quần thể Quảng trường Ba Đình và Lăng Bác nên thời gian chùa mở cửa cho khách vào tham quan cũng phụ thuộc vào 2 địa điểm này.
- Theo đó, chùa sẽ đón khách trong khoảng thời gian từ 7h đến 18h hàng ngày. Thời lượng cho mỗi chuyến tham quan thường dao động từ 1 – 3 giờ đồng hồ.
- Chùa không thu tiền vé đối với công dân Việt Nam đến vãn cảnh, lễ Phật hoặc cúng bái. Riêng đối với các du khách người nước ngoài, giá vé tham quan Chùa Một Cột là 25.000 VND/ người.
Di chuyển tới chùa Một Cột
Chùa nằm trong khu vực quận Ba Đình, gần với nhiều địa điểm du lịch nổi tiếng nên khá dễ tìm. Du khách có thể đến đây bằng các loại phương tiện cá nhân như xe máy, ô tô hoặc chọn các dịch vụ xe taxi, xe ôm công nghệ.
- Nếu di chuyển bằng xe buýt, bạn hãy bắt các tuyến xe buýt có trạm dừng gần với chùa, chẳng hạn như tuyến số 09, số 22, số 33, số 45 và số 50. Tất cả các tuyến trên đều có điểm dừng ở số 15A Lê Hồng Phong.
- Hoặc bạn cũng có thể đến Chùa Một Cột bằng cách đi theo hướng Bắc để vào Bưu điện thành phố, chọn lối thứ nhất ở vòng xuyến đến đường Đinh Tiên Hoàng. Từ Đinh Tiên Hoàng, bạn hãy rẽ trái tại DC Gallery để vào Hàng Gai, qua Hàng Bông đến Xôi Cấm và rẽ về Điện Biên Phủ. Di chuyển theo đường Điện Biên Phủ đến con đường cắt ngang Ông Ích Khiêm và Hùng Vương chính là địa điểm mà bạn cần đến.
Ngoài ra, còn một vài tuyến đường khác cho du khách lựa chọn gồm:
- Cách 1: Giảng Võ – Nguyễn Thái Học – Hùng Vương.
- Cách 2: Văn Cao – Thuỵ Khuê – Hùng Vương.
- Cách 3: Tôn Đức Thắng – Chu Văn An – Điện Biên Phủ.
Câu hỏi thường gặp
Sau đây là một vài câu hỏi thường gặp về Chùa Một Cột như:
Chùa Một Cột nằm ở hồ nào?
Chùa Một Cột nằm ở hồ có tên là hồ Linh Chiểu. Nguồn gốc sau khi tỉnh dậy, ngay lập tức, vua đã cho xây dựng Chùa Một Cột theo đúng những gì đã nhìn thấy trong giấc mơ đó. Ngôi chùa được xây dựng với kết cấu một cột trụ độc đáo. Dáng kiến trúc nhìn như một đài sen mọc lên giữa hồ Linh Chiểu
Chùa Một Cột ở tỉnh nào?
Chùa Một Cột là một địa danh nổi tiếng của tỉnh Hà Nội hay thành phố Hà Nội
Trên đây là thông tin về chùa Một Cột do Đồ Thờ Hưng Vũ đã tổng hợp và gửi tới các bạn. Hy vọng qua nội dung trên bạn đọc sẽ hiểu hơn về lịch sử, kiến trúc và tên gọi của Diên Hựu Tự
Nếu quan tâm tới các đền chùa trong văn hóa Việt Nam hãy đón đọc bài viết khác của chúng tôi nhé!
Có thể bạn quan tâm:
